اعتبار حدیث

کتاب قواعد رجالی اثری پژوهشی و آموزشی در حوزه‌ی علوم حدیث و علم رجال است که به بررسی اصول و مبانی تشخیص اعتبار راویان احادیث در میراث اسلامی می‌پردازد. علم رجال به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم علوم حدیث، نقش اساسی در تشخیص صحت و سقم روایات و ارزیابی سند احادیث دارد. در این اثر، قواعد و ضوابط رجالی به صورت نظام‌مند، تحلیلی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است تا پژوهشگر بتواند با تکیه بر اصول منطقی و مستند، به ارزیابی دقیق روایات دینی بپردازد.

در این کتاب، مؤلف با نگاهی اجتهادی و روشمند، به تبیین مهم‌ترین مباحثی می‌پردازد که از دیرباز در میان محدّثان و علمای رجال مورد توجه بوده است؛ از جمله:

• تعریف علم رجال و جایگاه آن در علوم اسلامی،
• معیارهای عدالت و وثاقت راوی،
• بررسی اصطلاحات رجالی همچون “ثقه”، “ضعیف”، “مجهول” و “موثق”،
• تمایز علم رجال با علم درایه،
• تحلیل اقوال رجالیان بزرگ همچون نجاشی، شیخ طوسی، کشی و ابن غضائری،
• و تبیین قواعد تشخیص تعارض اقوال در توثیق و تضعیف راویان.

در ادامه، کتاب به بررسی قواعد کاربردی علم رجال می‌پردازد؛ از جمله قواعدی مانند:

• قاعده‌ی تعدیل اصحاب اجماع،
• قاعده‌ی کفایت توثیق عام در برابر توثیق خاص،
• قاعده‌ی تسامح در ادله‌ی سنن،
• و ضوابط استفاده از قرائن رجالی و متنی در تشخیص اعتبار روایت.

نویسنده با ترکیب رویکرد تحلیلی، تطبیقی و مستند، تلاش کرده است تا مباحث نظری علم رجال را با کاربرد عملی آن در فهم روایات پیوند دهد. از این‌رو، این کتاب نه تنها برای طلاب و دانشجویان رشته‌ی الهیات و علوم قرآن و حدیث مفید است، بلکه می‌تواند برای پژوهشگران، اساتید و علاقه‌مندان به مطالعات حدیثی نیز مرجعی ارزشمند باشد.

از ویژگی‌های شاخص کتاب قواعد رجالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.  تنظیم علمی و آموزشی مباحث بر اساس سیر منطقی و کاربردی؛
2.  تبیین دقیق اصطلاحات و قواعد با استناد به منابع معتبر رجالی؛
3.  ارائه‌ی مثال‌ها و تطبیق‌های عملی بر احادیث مشهور؛
4.  توجه به نقد دیدگاه‌های رجالیان متقدم و متأخر؛
5.  کاربردپذیری در ارزیابی روایات فقهی، تفسیری و اعتقادی.

کتاب حاضر با نثری روشن و رویکردی آموزشی، سعی دارد مبانی علم رجال را از سطح مفاهیم نظری به عرصه‌ی تحلیل عملی و تطبیقی وارد کند و بدین‌وسیله، فهمی ژرف‌تر از میراث حدیثی شیعه ارائه دهد.

مبانی حدیث شناسی

سید محمدکاظم طباطبایی

حدیث، حکایت و گزارش سنّت است؛ از این رو، تنها طریق دستیابی به سنّت و آگاهی از آن، از مسیر حدیث خواهد بود. بر این پایه، آگاهی از ویژگی های حدیث و آشنایی با مبانی، منابع، شیوه ها و ظرافت های حدیث پژوهی، نیاز آغازین هر پژوهشگر در حوزه معارف اسلامی است.

مباحث مرتبط با حدیث در سه گروه، دسته بندی می شوند:

• متن پژوهی: فهم حدیث و پژوهش در محتوای احادیث برای دستیابی به معنای دقیق حدیث و فهم مراد معصومان علیهم السلام در این مبحث قرار می گیرد.
• علوم پیرامونی: آگاهی از دانش های مرتبط با حدیث، همچون تاریخ حدیث، رجال، درایه، کتاب شناسی، روش فهم و…، در این مجموعه قرار دارد.
• مباحث بنیادی: مباحث اساسی که به زیرساخت های حجیت و اعتبار حدیث و گستره آن از منظرهای متفاوت می پردازد، در این گروه مطرح می شوند. مباحثی همچون حجیت سنّت، رابطه سنّت با قرآن، چگونگی مواجهه عالمان دینی با حدیث و سنّت، ویژگی های حدیث شیعی و سنّی، اعتبار احادیث اهل بیت علیهم السلام، رابطه عقل و نقل و…، از جمله مباحث بنیادین در حوزه حدیث شناسی اند.

این کتاب، در پی برآوردن مطالب در این حوزه خاص و بنیادی است.

مطالب کتاب مبانی حدیث شناسی در شانزده درس با عنوان زیر، سامان یافته است:

درس اول: سنّت

درس دوم: اعتبار سنّت نبوی

درس سوم: اعتبار قول و فعل اهل بیت علیهم السلام

درس چهارم: نیاز به سنّت

درس پنجم: قرآن بسندگی

درس ششم: حدیث بسندگی

درس هفتم: جایگاه روایات در فهم آیات قرآن

درس هشتم: کاربرد روایات در فهم قرآن

درس نهم: گستره سنّت و حدیث

درس دهم: ویژگی های حدیث شیعه (۱)

درس یازدهم: ویژگی های حدیث شیعه (۲)

درس دوازدهم: ویژگی های حدیث شیعه (۳)

درس سیزدهم: ویژگی های حدیث اهل سنّت (۱)

درس چهاردهم: ویژگی های حدیث اهل سنّت (۲)

درس پانزدهم: اعتبارسنجی حدیث درس شانزدهم: عدالت صحابه