اندیشه سیاسی امام علی

سیاست‌نامه امام علی علیه‌السلام تألیف محمد محمدی‌ ری‌شهری (1325-1401ش)، ترجمه مهدى مهريزى (متولد1341ش)، پژوهشی در سیره سیاسی و حکومت‌داری امام علی(ع) است.

این کتاب، ترجمه جلد چهارم موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب فی الکتاب و السنة و التاریخ است و در آن، مؤلف کوشیده است با بهره گرفتن از آثار حدیثی و تاریخی و سیره نگاری‌های نهج‌البلاغه و شرح‌های آن و کتاب‌های انساب، آنچه مربوط به روش امام علی(ع) در موضع‌گیری و رفتارهای سیاسی بوده، گردآوری و در پاره‌ای موارد تحلیل، و عرضه کند. متن عربی در یک صفحه و ترجمه آن در صفحه رو به رو آورده شده است.

نویسنده، در طرح بحث سیاست، ابتدا سیاست را از دیدگاه دو مکتب و مدرسه علوی و اموی بر رسیده و ویژگی‌های سیاست‌های علوی را بازگو کرده‌است. وی، در مبانی سیاست، در عرصه‌های اداری، فرهنگ، اقتصاد، اجتماع، قضاوت، امنیت، جنگ و بین‌الملل سخن گفته و ویژگی‌های هر عرصه‌ای را از دیدگاه امام علی(ع) کاویده است که در نوع خود، مباحث تامل برانگیز و با توجه به نیازهای جامعه، نو و کارساز و کاربردی است.

نویسنده، آن‌گاه به دفاع از سیاستمداری امام پرداخته و تنهایی امام و دلایل آن را (خواص، تضاد خواست‌ها، عدالت، اجتناب از ابزار نامشروع در حکومت، عوامل جنبی، فقدان یاران برجسته) بررسی کرده و سپس مباحث اصلی خود را در ده فصل سامان داده است.

پیشنهاد بیعت با امام برای خلافت و خودداری امام از آن، عدالت طلبی و بر کنار کردن کارگزاران عثمان، اعاده ثروت‌های عمومی به بیت‌المال، صداقت در سیاست، حق مداری و قانون‌گرایی، برنامه‌ریزی، انتخاب کارگزاران شایسته، سازش‌ناپذیری، به کار نگرفتن کارگزاران خائن، تشویق و تنبیه، قاطعیت، پیوند با مردم و راستی و نرمی، از جمله مباحث فصل‌های یک تا سوم کتاب است که نویسنده با انتخاب عنوان‌هایی، از سخنان و سیره امام برای آنها نمونه‌هایی را ذکر کرده است.

فصل چهارم در سیاست‌های فرهنگی است که در آن از توسعه آموزش، حفظ سنت‌های پسندیده، مبارزه با سنت‌های ناپسند، انتقاد، خودداری از مراسم استقبال و حق مداری سخن گفته شده است.

در فصل پنجم سیاست‌های اقتصادی، تشویق به کار، آبادانی، توسعه، بازرسی، اخذ درست مالیات، تقسیم برابر ثروت عمومی، حمایت از طبقه‌های ضعیف اجتماعی و برابری همگان، تشریح شده است.

فصل دیگر، در سیاست‌های اجتماعی است که از عدالت، حقوق، آزادی و رضایت عمومی، کمک به ستمدیدگان، بازرسی و پکپارچگی مردم بحث شده است.

سیاست قضایی امام، گزینش نخبگان برای قضا، تأمین مالی و امنیت شغلی قاضیان، عزل قاضیان متخلف، وحدت رویه قضایی، سیاست و امنیت، کسب اطلاعات، پرهیز از دشمن، موقعیت‌شناسی، کیفر نکردن بر پایه اتهام و گمان، پرهیز از شکنجه، دوری از دشنام، نرمی، تبعید و زندانی کردن توطئه‌گران از جمله مباحثی است که در فصل نهم مطرح شده است.

فصل سیاست‌های جنگی و حکومتی که پایان مطالب کتاب است، در باره آموزش نظامی، آرایش لشکریان، بهره‌گرفتن از فرصتها، اهتمام به معنویت سپاهیان و اخلاق جنگ و اسباب ماندگاری و زوال دولت‌ها، اطلاعاتی مندرج و تشریح شده است.