علم الحدیث

قرآن کریم و احادیث پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم، مهمترین منابع دین شناسی در اندیشه اسلامی است. کتاب عرضه حدیث بر قرآن را می توان از مهمترین مباحث فقه الحدیث دانست که با وجود روایات متعدد درباره آن، کمتر به صورت مستقل در قالب یک پژوهش، عرضه شده است و پیش تر فقط برخی از علمای بزرگ جهان اسلام همچون شیخ مرتضی انصاری در کتاب رسائل و در دهه های اخیر، برخی از حدیث پژوهان در مقالاتی مستقل در مجلات و یا در بخشی از یک کتاب به این موضوع مهم پرداخته اند. این کتاب آغازی برای ورود به این بحث است تا با تلاش محققان و اندیشه وران سیر تکاملی خویش را طی نماید. کتاب عرضه حدیث بر قرآن نوشته آقای دکتر مهدی احمدی نور آبادی دارای چهار بخش ، ۱۲ فصل و در  ۳۱۲ صفحه از سوی پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث  و توسط انتشارات دار الحدیث چاپ و منتشر شده است.

کتاب علوم الحدیث ۲۱ یکی از مجلدات ارزشمند در مجموعه‌ی آثار تخصصی علم الحدیث است که با هدف ارتقای سطح علمی طلاب، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعات روایی تدوین شده است. در این جلد، نویسنده با نگاهی تحلیلی و انتقادی، به بررسی عمیق مبانی و روش‌های پژوهش در حدیث پرداخته و تلاش کرده است تا فهم و تحلیل روایات را بر پایه‌ی اصول عقلانی، تاریخی و دینی سامان دهد.

اثر حاضر با بهره‌گیری از منابع معتبر اسلامی و تطبیق دیدگاه‌های مختلف، مباحثی همچون اعتبارسنجی اسناد، تحلیل متون حدیثی، جایگاه حدیث در استنباط احکام شرعی، و ارتباط میان سنت و قرآن را به‌صورت مستدل و نظام‌مند بررسی می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های برجسته‌ی این کتاب، پرداختن به چالش‌های نوین در حوزه‌ی نقد حدیث و بررسی تأثیر اندیشه‌های نو بر سنت حدیث‌پژوهی اسلامی است. به همین دلیل، کتاب علوم الحدیث ۲۱ نه‌تنها یک منبع آموزشی برای طلاب و دانشجویان است، بلکه برای اساتید، محققان و علاقه‌مندان به مباحث قرآنی و حدیثی نیز اثری الهام‌بخش و مرجع به‌شمار می‌آید.

این کتاب با ساختار منظم، بیان شیوا و نگاه تطبیقی میان مکاتب حدیثی شیعه و اهل سنت، راه را برای فهمی عمیق‌تر از میراث روایی اسلام هموار می‌سازد و به خواننده کمک می‌کند تا ارتباط میان سنت، عقل و وحی را بهتر درک کند.

کتاب فقه الحدیث 2 عباس پسندیده برخی مباحث مقدّماتی، مبانی و پیشینه فقه الحدیث و نیز مباحث مرتبط با فهم متن (شامل فهم مفردات و فهم ترکیبات) در درس نامه فقه الحدیث (۱)، برخی مباحث مقدّماتی، مبانی و پیشینه فقه الحدیث و نیز مباحث مرتبط با فهم متن (شامل فهم مفردات و فهم ترکیبات) مطرح شد و «درس نامه فقه الحدیث (۲)» به موضوع قرینه ها و نقش آن ها در فهم متون دینی می پردازد. در فرآیند فهم حدیث، قرینه ها، از یک سو به فهم مفردات و ترکیبات کمک می کنند و از سوی دیگر، هر جا که مقصود گوینده با معنای ظاهری کلام در تعارض باشد، ما را در یافتن مقصود نهایی معصوم علیه السلام، یاری می رسانند. البتّه میزان نقش آفرینی قرینه در هر یک از این دو، متفاوت است. فهم حدیث، در قسمت فهم مفردات و ترکیبات، گاهی متوقّف بر قرینه است، نه همیشه؛ امّا در قسمت فهم مقصودی که متمایز از ظهور کلام باشد، بدون قرینه، دست یابی به آن ممکن نیست. چارچوب کتاب بر اساس بحث قرینه ها، ابتکاری است و در منابع پیشین به چشم نمی خورَد؛ ولی از آن جا که این کتاب، اثری تدوینی است، در تألیف آن، از منابع فقه الحدیث موجود به ویژه روش فهم حدیث (به قلم عبد الهادی مسعودی) و منطق فهم حدیث (به قلم سید کاظم طباطبایی) بیش ترین استفاده شده است. عنوان درس ها: درس یکم: کلّیات درس دوم: قرینه پیوسته و استوارسازی متن درس سوم: قرینه پیوسته و آشکارسازی معنا درس چهارم تا ششم: اسباب ورود درس هفتم: متون مشابه درس هشتم: قرینه ناپیوسته و استوارسازی متن درس نهم: نقل معنا درس دهم: قرینه ناپیوسته و آشکارسازی معنا درس یازدهم: مشابه یابی و فهم مقصود متمایز درس دوازدهم: شرح نویسی و انواع شروح درس سیزدهم و چهاردهم: نمونه هایی از فهم عالمان درس پانزدهم: دانش بشری

کتاب فقه الحدیث 3 عباس پسندیده درس نامه فقه الحدیث(۳) بر موضوع خانواده حدیث متمرکز است. فقه الحدیث، کلید فهم معارف دین و فن کشف نظریه های علمی و برنامه ها ی کاربردی است. بدون فقه الحدیث، امکان بهره گیری درست و کارگشا از حدیث وجود ندارد. از این رو، آگاهی از روش فهم حدیث و مهارت در کاربست آن، یکی از مسائل مهم برای پژوهشگران در حوزه مطالعات اسلامی است. در درس نامه فقه الحدیث (۱)، برخی مباحث مقدماتی، مبانی و پیشینه فقه الحدیث و نیز مباحث مرتبط با فهم متن (شامل فهم مفردات و فهم ترکیبات) مطرح شد و در درس نامه فقه الحدیث (۲) موضوع قرینه ها و نقش آن ها در فهم متون دینی بررسی شد. درس نامه فقه الحدیث(۳) بر موضوع خانواده حدیث متمرکز است که افزون بر کلیات، با سه رویکرد، خانواده حدیث را بررسی می کند: مطالعات تاریخی، مطالعات روش شناختی و مطالعات موردی و تطبیقی. در این درس نامه، افزون بر مباحث فنی، مباحث محتوایی نیز گنجانده شده است؛ بدین شکل که به تناسب مباحث فنی و به عنوان نمونه و مثال، موضوعات مورد نیاز مطرح و احادیث آن ها آن ها بررسی شده اند تا دانشجویان افزون بر مباحث فنی، با برخی از معارف اهل بیت علیهم السلام نیز آشنا شوند. این کار با دو نوع خانواده حدیث صورت گرفته است: خانواده های حدیثی موجود در منابع حدیثی، و خانواده های حدیثی نو که به تشکیل آن ها آن ها اقدام شده است. قرار دادن این دو در کنار هم نشان می‌دهد که خانواده حدیث یک امر پویا و زنده است که در هر زمانی و برای هر نیازی می‌تواند تشکیل شود. عنوان ها: بخش اول: کلیات درس اول: جایگاه، هدف و محتوا درس دوم: خانواده حدیث؛ مباحث مقدماتی بخش دوم: مطالعات تاریخی خانواده حدیث درس سوم: خانواده حدیث؛ زمینه ها، نیازها و اقدامات نخستین درس چهارم: خانواده حدیث و نگارش های نخستین درس پنجم: خانواده حدیث و جوامع روایی بخش سوم: مطالعات روش شناختی خانواده حدیث درس ششم: شیوه تشکیل خانواده حدیث در متن پژوهی درس هفتم: شیوه تشکیل خانواده حدیث در موضوع پژوهی درس هشتم: احادیث موضوعات مرتبط درس نهم: احادیث موضوعات متقابل درس دهم: اخذ، دسته بندی و تحلیل خانواده حدیث بخش چهارم: مطالعات تطبیقی خانواده حدیث درس یازدهم: «احسان و معروف» در منابع حدیثی درس دوازدهم: «مکارم الاخلاق» در منابع حدیثی درس سیزدهم: خانواده حدیث و «معیار»های همسرگزینی درس چهاردهم: خانواده حدیث و روش های صبوری درس پانزدهم: خانواده حدیث و روش های شکرورزی