بازگشت به خدا،

فرهنگ نامه توبه

محمدی ری شهری، محمد

فرهنگ نامه توبه، از جمله فرهنگ نامه هایى است که با هدف تصحیح فرهنگ و تقویت ارزش هاى رفتارى، نگارش یافته است. با توجّه به این که قرآن، همه اهل ایمان را به توبه دعوت کرده، این فرهنگ نامه از اهمّیت ویژه اى برخوردار است ؛ زیرا همگان نیاز به توبه دارند، هر چند توبه از گناهان مختلف، متفاوت است.

در درآمد فرهنگ نامه توبه، توضیحى کوتاه در باره واژه شناسى «توبه» آمده و به کاربرد واژه «توبه» براى خداوند سبحان و انسان در فرهنگ قرآن و حدیث، اشاره گردیده و حقیقت توبه، نیاز همگان به توبه و مقصود از «توبه نصوح» تبیین شده است.

در متن کتاب نیز برجسته ترین ره نمودهاى قرآن و احادیث اسلامى در باره «توبه» در هفت فصل آورده شده است:

در فصل اوّل، معانى متعدّدى براى توبه بیان شده است، مانند: پافشارى نکردن بر انجام گناه، پشیمانى از گناه، اعتراف به گناه، تصمیم گیرى جدّى براى تکرار نکردن گناه. در پایان فصل نیز معناى «توبه نصوح» تبیین شده است.

فصل دوم، به تبیین وجوب توبه و فضیلت آن، خرسندى خداوند سبحان از توبه بندگان، ارزش توبه کنندگان، ضرورت شتاب کردن در توبه و توبه دوباره، هشدار در باره امروز و فردا کردن و به تأخیر انداختن توبه، و بر حذر داشتن از توبه دروغین، اختصاص دارد.

فصل سوم در باره پذیرفته شدن توبه است. مباحث مهمّ این فصل، عبارت اند از: صفتِ «توبه پذیرى» خداى سبحان، پذیرش توبه حقیقى تا واپسین لحظات زندگى، عوامل پذیرفته شدن توبه و موانع آن، و هشدارى در باره گفتن این سخن که «فلانى را خدا نمى آمرزد!».

در فصل چهارم، نمونه هایى از توبه هاى پذیرفته شده مانند: توبه قوم یونس علیه السلام و توبه شمارى از گنهکاران در عصر پیامبر صلى الله علیه و آله گزارش شده اند.

فصل پنجم، در باره آثار و برکات توبه است، از جمله: آمرزش گناهان، پاکیزگى و سلامت دل، محبوبیت نزد خداوند متعال، پوشش گناهان و زشتى ها، تبدیل سیئات به حسنات و تبیین آن، ورود به بهشت و داشتنِ خیر دنیا و آخرت.

در فصل ششم، گونه هاى توبه تبیین مى شوند که عبارت اند از: توبه عام، توبه خاص، توبه نهان، توبه آشکار، توبه رباخوار، توبه کسى که مالش با حرام در آمیخته است، توبه غیبت کننده، توبه کسى که حقّ الناس به گردن دارد. در این فصل همچنین تحلیلى در باره توبه انبیا و اوصیا و تحلیل دیگرى در باره گونه هاى توبه آمده است.

فصل هفتم نیز به چند نمونه از دعاهایى اختصاص دارد که از خاندان رسالت در باره توبه روایت شده اند.