سید ایوب میرافضلی

کتاب «قواعد کلامی معلل بودن افعال الهی به اغراض و صلاح» نوشته رضا برنجکار توسط انتشارات موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث به چاپ رسیده است.
کتاب قواعد کلامی معلل بودن افعال الهی به اغراض و صلاح، در باره دو قاعده از قواعد مربوط به افعال الهی – یعنی «قاعدۀ معلّل بودن افعال الهی به اغراض، یا وجوب غرض‌مندی افعال خدا» و «قاعدۀ صلاح» بحث می‌کند.

قواعد کلامی را می‌‌توان به قواعد مربوط به شناخت خدا و قواعد مربوط به افعال خدا تقسیم کرد. قسم اخیر به مباحث عدل، نبوّت، امامت و معاد مربوط می‌‌شود. منظور از قواعد افعال الهی، قواعدی است که به افعال الهی، از حیث ارزشی و خوب و بد بودن افعال مربوط می‌شود. از این رو، قاعدۀ حسن و قبح عقلی، مهم‌ترین قواعد افعال الهی، بلکه قاعده القواعد در این حوزه است.

کتاب حاضر منعکس کنندۀ سومین و آخرین حلقه از دروس قواعد افعال الهی در حوزۀ علمیّۀ قم است. نخستین حلقه، به قاعدۀ حسن و قبح عقلی اختصاص داشت که در آن، قاعدۀ حسن و قبح عقلی، تثبیت و به اشکالات مخالفان پاسخ داده شد.

در دومین حلقه، ابتدا قواعد لطف و اصلح بررسی شد و روشن شد که این دو قاعده نارسایی‌‌هایی دارند و از این رو، قاعدۀ جای‌گزین برای این دو قاعده، یعنی قاعدۀ عدل و فضل، طرّاحی و مورد بحث و اثبات قرار گرفت. سومین و آخرین حلقه، به قاعدۀ معلّل بودن افعال الهی به اغراض، یا وجوب غرضمندی افعال خدا مربوط می‌‌شود. این قاعده با تقریری خاص که اشکالات ماتریدیان و اشاعره به آن وارد نباشد مورد پذیرش قرار گرفت.

از امتیازات این کتاب، تازگی و توجّه ویژه به گوهرهای ناب عقلانی در کتاب و سنّت است. بدیهی است که این کار، همچنان گام‌های نخست خویش را می‌‌پیماید و بایسته است با پژوهش‌‌های بیشتر، بر استواری و ارزش‌های آن افزود.

اثر حاضر، چهارمین حلقه از پروژه‌‌ای است که می‌‌کوشد با ارائۀ قواعد کلامی برگرفته از کتاب و سنّت، به سرچشمه‌‌های کلام اهل بیت علیهم السلام باز گردد و پایه‌‌ای برای پی‌‌ریزی دوبارۀ بنیان‌‌های دانش اصیل کلام اسلامی بنا نهد.