نبوت در اسلام

شناخت نامه نبوت آیت الله محمدی ری شهری شاکله اصلی معارف دینی بر پایه مباحث اعتقادی بنا شده که ناظر به مبحث مبدأ و معاد است. این مبحث، بن‌مایه ‌ای عقلی دارد که ضرورت وجود و صفات خدا و پیامبران را اثبات می ‌کند. اگر چه بن‌مایه و اصل این نیاز به وسیله عقل اثبات می‌ شود ولی جزئیات و فروعات فراوانی دارد که فراعقلی است و ریشه در آیات و روایات دارد. به اعتقاد نویسنده، نیاز به مجموعه ‌ای کامل و دقیق و فراهم آمده از متون قرآن و حدیث در مباحث ظریف اعتقادی سبب شد، پیشتر دانش نامه عقاید اسلامی شکل گیرد و با استفاده از معارف کتاب و سنت، مباحث حوزه‌ های اعتقادات اسلامی، انسان‌ شناسی و جهان‌ شناسی را تبیین کند. این مجموعه مستند به قرآن، سنت و برهان است که تکیه گاه اصلی اصول عقاید می‌ باشند. در مباحث فرعی اعتقادی نیز این مجموعه تلاش می‌ کند تا با واکاوی آیات، روایات و متون تاریخی، راهنمای پژوهشگران در دستیابی به زوایای پنهان معارف اعتقادی باشد. جلدهای پیشین دانشنامه عقاید اسلامی با مباحث کلی ناظر به معرفت، عقل و جهل، علم و شناخت آغاز شد و با مباحث مرتبط با «معرفه اللّه» ادامه پیدا کرد که نتیجه آن تدوین بیش از هزار و دویست آیه و ۵۶۰۰ روایت در مباحث پیشین به ویژه «معرفه اللّه» است. معرفی کتاب: کتاب حاضر، ادامه مباحث اعتقادی است که به مباحث کلی مرتبط با نبوت پرداخته است که اصطلاحاً بدان نبوت عامه می‌ گویند. عنوان «نبوت عامه» ناظر به مباحث عمومی نبوت است که ویژگی‌ های مشترک همه پیامبران  را تبیین می‌ کند. عنوان «نبوت خاصه» به مباحث اختصاصی مرتبط با هر یک از پیامبران می‌ پردازد. از این رو جلد بعدی این مجموعه به نبوت خاصه می‌ پردازد که ناظر به زندگی و خصوصیات فردی انبیای الهی است. مجموعه نبوت عامه در هفت فصل با استناد به نزدیک به ۹۰۰ آیه و روایت، مباحثی را بدین شکل عرضه کرده است: فصل اول با عنوان فلسفه نبوت به چرایی ارسال پیامبران پرداخته است و بر محورهای هدایت‌گری، برانگیختن خرد، دعوت به خدا، ارائه راهکارهای مصلحت و منفعت انسان، اختلاف زدایی، آموختن و پروراندن و زنده کردن ارزش ‌ها، حرکت دادن مردم به عدالت جویی و اتمام حجت بر مردمان تأکید کرده است. فصل دوم مباحث مرتبط «وحی» را پی گرفته و ضمن معنایابی آن در قرآن و حدیث، نمونه ‌هایی از گونه ‌های وحی به پیامبران، اولیاء الهی و غیر اولیاء را در آیات و روایات برشمرده است. فصل سوم، لزوم شناخت پیامبران، ایمان به آنان، تداوم ارسال پیامبران و سنت وصایت، شمار پیامبران، پیامبران اولوالعزم، تفاوت رسول و نبی، گستره و قلمرو بعثت، گونه‌ ها و گویش آنان را تبیین کرده است. فصل چهارم نشانه ‌های پیامبران از جمله بشارت انبیاء پیشین، اعجاز و ویژگی‌ های آن و رویکرد مخالفان در مواجهه با معجزه را مطرح کرده است. در فصل پنجم ویژگی ‌های پیامبران را محور کار قرار داده و ویژگی‌ های سرشتی، اخلاقی، علمی، تبلیغی، عبادی و … پیامبران را تبیین کرده‌ است. فصل ششم ناظر به عصمت پیامبران است. لزوم عصمت، دلایل و گستره آن با استفاده از دلایل عقلی و آیات و روایات تبیین شده است. فصل هفتم و پایانی نیز آموزه ‌های مشترک پیامبران را معرفی کرده است. لازم به ذکر است کتاب شناخت نامه نبوت، از جمله آخرین پژوهش‌ هایی است که با همت و تلاش فراوان آیت اللّه محمدی ری شهری (۱۳۲۵ – ۱۴۰۱) و همکاران ایشان در پژوهشکده علوم و معارف حدیث به ثمر نشست ولی متأسفانه عمر آیت الله ری‌ شهری کفاف نداد تا ثمره تلاش خود را به صورت چاپ شده مشاهده کند.