پژوهش‌های حدیثی

رجال کاربردی با تکیه بر سند شناسی

مهدی غلامعلی

«سندشناسی» از مهم ترین راه های اعتبارسنجی روایات است. این کتاب بر آن است که شیوه بررسی اسناد را در قالب رجال کاربردی آموزش دهد. آموزنده پس از فراگیری و انجام تمرین های گسترده در راستای عناوین دروس، باید در پایان بتواند اجزای اسناد را بشناسد و بررسی آن را به نیکی انجام دهد.

درس نامه رجال کاربردی، از پنج بخش و شانزده درس تشکیل شده است. عنوان بخش ها عبارت است از: «کلیات و مفاهیم»، «اتصال سند»، «هویت شناسی راویان»، «بازشناسی احوال راویان»، و «اعتبارسنجی اسناد».

بخش اوّل به مفهوم شناسی سند، جایگاه، و نقش آن اختصاص یافته است. از بخش دوم تا انتهای کتاب، افزون بر تبیین اجمالی مفاهیم، بیشتر به شیوه کاربردی مفهوم شناسی اجزا و راهکارهای بررسی سند پرداخته شده است.

در بخش دوم به رخدادهایی که در اتصال (پیوست) یا ارسال (گسست) اسناد موثر است توجه شده است و موضوعاتی چون تعلیق، شبه تعلیق، تحویل، اضمار، و تحریف تبیین شده و در اسناد نمایانده شده است.

در بخش سوم به مسئله مهم طبقات، به عنوان کلید اصلی حل مشکلات در سندشناسی، توجه ویژه ای شده است. از آنجا که این بخش به دنبال هویت شناسی راویان است، به دو مقوله «تمییز مشترکات یا عناوین مشترک بین راویان» و «توحید مختلفات یا عناوین مختلف یک راوی» پرداخته شده است.

در بخش چهارم که با عنوان «بازشناسی احوال راویان» خواهد آمد، شرایط راوی و مراتب الفاظ «توثیق» و «تضعیف» راویان، و راویان اختلافی در قالب چهار درس تبیین شده است. در مباحث پایانی بخش چهارم، وضعیت رجالی چهار راوی مشهور که در توثیق و تضعیف ایشان اختلاف های گسترده ای هست، بیان شده و در نهایت نمونه ای از تحقیق و اجتهادهای رجالی به صورت مختصر ارائه شده است.

در آخرین بخش کتاب رجال کاربردی، پس از بیان دسته بندی ها در حکم سند، اسناد مشهور و پر تکراری از کتب اربعه و هم چنین برخی از منابع مهم و کهن نیز به صورت عملی بررسی شده است.