تحقیق موضوعی در حدیث

کتاب «تحقیق موضوعی در حدیث» نوشتهٔ دکتر مهدی غلامعلی و منتشرشده توسط انتشارات دارالحدیث، یکی از جامع‌ترین و کاربردی‌ترین منابع آموزشی برای فراگیری روش صحیح تحقیق موضوعی در احادیث است. این کتاب بر اساس سرفصل مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تألیف شده و با ساختاری آموزشی – پژوهشی، دانشجویان، طلاب و پژوهشگران حوزه حدیث را مرحله‌به‌مرحله با شیوه‌های نوین موضوع‌پژوهی در متون روایی آشنا می‌کند.

این اثر در ۱۶ درس تنظیم شده و از تعریف مبانی تحقیق موضوعی تا مراحل عملی پژوهش و نمونه‌های متنوع موضوع‌پژوهی را در بر می‌گیرد. چهار درس نخست کتاب، مباحث پایه‌ای و ضروری همچون شناسه پژوهش، تفسیر موضوعی قرآن، روش علامه مجلسی در بحار الأنوار و کاربرد معاجم موضوعی حدیثی مانند سفینه‌البحار، میزان‌الحکمه، الحیاه و آثارالصادقین را تبیین می‌کند. این بخش، پیوند میان روش‌های سنتی و رویکردهای نوین پژوهش را به‌خوبی برقرار می‌سازد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های کتاب، درس پنجم است که در آن نویسنده الگوی کامل یک تحقیق موضوعی را در شش مرحله ارائه می‌کند؛ از انتخاب موضوع تا تحلیل نهایی. این الگو همراه با نمونه‌های کاربردی، به دانشجویان کمک می‌کند تا مراحل تحقیق موضوعی را به‌صورت عملی فراگیرند.

از درس ششم تا شانزدهم، نویسنده به موضوع‌پژوهی‌های دقیق بر اساس همین روش می‌پردازد. هر موضوع ابتدا در قرآن و سپس در روایات مورد بررسی قرار می‌گیرد تا اصل مهم مقارنت تطبیقی حدیث با قرآن محور قرار گیرد. برخی از موضوعات بررسی‌شده عبارت‌اند از:

سجده بر حضرت آدم در قرآن و حدیث

تفکر در آیات و روایات

لَهو در منابع اسلامی

ابتلا، آزمایش مؤمنان و فلسفه ابتلائات

طاغوت، طغیان و سرکشی (البغی)

کتاب «تحقیق موضوعی در حدیث» با ارائه روشی ساختارمند، نمونه‌های متعدد و ارجاعات دقیق، منبعی ممتاز برای دانشجویان علوم قرآن و حدیث، طلاب حوزه‌های علمیه، پژوهشگران دینی، نویسندگان و مدرسین دانشگاه به شمار می‌رود. این اثر نه‌تنها روش تحقیق را آموزش می‌دهد، بلکه با نمونه‌های عملی، مهارت پژوهش روایی را در ذهن خواننده تثبیت می‌کند.